Prevremeni porođaj predstavlja pojavu kontrakcija materice dovoljne učestalosti i intenziteta da izazivaju skraćenje i širenje grlića materice pre termina porođaja, tj. pre 37. nedelje trudnoće. Prevremeni porođaj se prema Svetskoj zdravstvenoj organizaciji dešava u približno 10-15% trudnoća u svetu i može biti značajan uzrok smrtnosti i kasnijeg oboljenja novorođenčadi. Čak i u razvijenim zemljama taj procenat ostaje visok i pored preventivnih mera - u SAD 1 od 10 beba rođena je pre 37. nedelje trudnoće (2022. godine), u Engleskoj 1 od 12 beba (2020. godine), a u Nemačkoj oko 8.6% porođaja završeno je prevremenim porođajem (2020. godine).
Tačan mehanizam nastajanja prevremenog porođaja uglavnom je nepoznat, ali se veruje da može uključivati: kontrakcije nastale usled odvajanja posteljice, ili rastezanja materice kod višeplodne trudnoće, viška plodove vode i slično, nekompetentnost grlića materice (npr. trauma grlića nakon prethodnog porođaja, zatim nakon dilatacije grlića kod prethodnog prekida trudnoće, nakon konizacije i drugih opsežnijih intervencija na grliću), promenjen položaj materice (npr. kod prisustva mioma), upalu grlića materice (hlamidija, trihomonas, bakterijska vaginoza, beta hemolitički streptokok itd.), infektivna stanja majke (npr. infekcija urinarnog trakta), poremećaj cirkulacije između majke i bebe (npr. kod visokog pritiska, dijabetesa, zloupotrebe opijata, pušenja, konzumacije alkohola u trudnoći).
Faktori rizika za prevremeni porođaj uključuju: belu rasu, trudnice starosti ispod 18 i preko 35 godina, mala, ili prekomerna telesna masa trudnice, kratko vreme između dve trudnoće, nizak socioekonomski status, stres i anksioznost u trudnoći, prevremeni porođaj u prethodnoj trudnoći, a smatra se da postoji i genetska predispozicija za nastanak prevremenog porođaja. I pored svih ovih mogućih uzroka i faktora rizika, mnogi pobačaji i prevremeni porođaji ostaju nepoznatog uzroka.
Prevencija.
Sprečavanje prevremenog porođaja je složen izazov i iako ne postoji garantovana metoda za potpuno uklanjanje rizika, postoji nekoliko strategija koje mogu pomoći u smanjenju verovatnoće prevremenog porođaja. Važno je napomenuti da je svaka trudnoća jedinstvena i da ono što funkcioniše za jednu ženu možda neće raditi za drugu. Evo nekih opštih preporuka:
1. Zdrav način života: Održavanje zdravog načina života pre i tokom trudnoće može doprineti manjem riziku od prevremenog porođaja. Ovo uključuje dobro izbalansiranu ishranu, redovnu i prilagođenu fizičku aktivnost i izbegavanje štetnih supstanci kao što su duvan i alkohol.
2. Kontrola hroničnih bolesti: Žene sa već postojećim zdravstvenim problemima, poput dijabetesa, ili visokog krvnog pritiska, treba da adekvatno upravljaju ovim stanjima pre i tokom trudnoće, jer mogu povećati rizik od prevremenog porođaja.
3. Izbegavanje infekcije: Infekcije mogu doprineti prevremenom porođaju. Praktikovanje dobre higijene i izbegavanje izlaganja infekcijama su osnovne preventivne mere.
4. Stres i anksioznost: Hronični stres može biti povezan sa povećanim rizikom od prevremenog porođaja. Studije pokazuju da kod stresa i anksioznosti dolazi do povećanog stvaranja kortizola, hormona koji ima značajno proinflamatorno dejstvo. Pronalaženje zdravih načina da se nosite sa stresom, kao što su tehnike opuštanja, savetovanje, ili grupe za podršku, može biti od koristi.
5. Procena dužine grlića materice: lelari mogu proceniti dužinu grlića materice ultrazvukom. Skraćeni grlić materice može biti povezan sa povećanim rizikom od prevremenog porođaja i u takvim slučajevima se mogu preporučiti određene intervencije.
6. Suplementacija i lekovi: U određenim situacijama, zdravstveni radnici mogu pored mirovanja preporučiti suplementaciju progesteronom, posebno za žene sa istorijom prevremenog porođaja. Od kosristi mogu biti i preparati sa magnezijumom, samostalno, ili u kombinaciji sa alfa lipoidnom kiselinom. Takva terapija može biti različitog uspeha i nekada i pored nje dolazi do razvoja simptoma prevremenog porođaja.
Postoje i određeni bolnički protokoli, prema kojima se u slučajevima visokog rizika za prevremeni porođaj mogu u bolničkim uslovima primenjivati lekovi čija je uloga da zaustave, ili često samo odlože prevremeni porođaj, dok trudnica ne primi kortikosteroidnu, antibiotsku, ili drugu terapiju po potrebi. Takvi lekovi se označavaju kao tokolitici i njihova dostupnost i praktična primena variraju od zemlje do zemlje.
Ukoliko dođe do pojave aktivnih bolova i učestalih kontrakcija (4-6 na sat vremena), osećaja pojačanog pritiska bebe, bolova u krstima, pojačane neuobičajene vaginalne sekrecije i/ili krvarenja, to bi moglo da znači da je prevremeni porođaj počeo i potrebno je javiti se na pregled radi daljeg praćenja i eventualno hospitalizacije u odgovarajućoj ginekološkoj klinici.
Commentaires