Posteljica je visoko specijalizovani organ koji se razvija i postoji u materici tokom trudnoće. Značajna je za normalan rast i razvoj bebe. Njen rast i funkcija precizno su regulisani kako bi se osigurala razmena hranjivih i drugih materija između cirkulacije majke i bebe. Značajna je uloga posteljice za snabdevanje bebe kiseonikom i hranjivim materijama, istovremeno uklanjajući razgradne proizvode metabolizma. Posteljica štiti bebu od određenih štetnih molekula, infekcija i bolesti majke, oslobađa određene hormone čime utiče na trudnoću, metabolizam, rast bebe, porođaj i druge funkcije.
Posteljica se normalno nalazi u jednom delu materice (na prednjem zidu, zadnjem zidu, ili u predelu dna materice) i lokacija nekad može biti od značaja za porođaj (na primer kod posteljice na prednjem zidu materice i carskog reza nailazi se odmah na posteljicu). Posteljica prosečno teži oko 500g, veličine je 15-20cm u dijametru, debljine je 2-3cm i ima 2 strane: fetalnu, koja je okrenuta prema bebi i na kojoj se nalazi pripoj pupčane vrpce i maternalnu, okrenutu prema zidu materice. Sa ove strane polaze pregrade, koje dele posteljicu na manje delove, nazvane kotiledoni. Kotiledona obično ima 16-18 i izraženiji su kako trudnoća napreduje, a posteljica sazreva.
Sazrevanje posteljice i ultrazvučna procena zrelosti
Tokom napredovanja trudnoće dolazi i do promena u sazrevanju posteljice. U toku ultrazvučnog pregleda radi se procena izgleda i zrelosti posteljice.
Sistem ocenjivanja je sledeći:
- ocena 0: karakteriše trudnoću <18 nedelja: posteljica je homogenog izgleda, sa glatkom horionskom pločom
- stepen I: 18-29 nedelja: uočavaju se mestimične kalcifikacije parenhima i hiperehoična područja i suptilna uvlačenja horionske ploče
- stepen II: 30-38 nedelja: prisutne mestimične bazalne kalcifikacije i hiperehoična područja, udubljenje horionske ploče je veće, ali ne doseže do bazalne ploče
- stepen III: ≥ 39 nedelja: postoji značajnija kalcifikacija bazalne ploče, horionska ploča isprekidana udubljenjima i postoji podela posteljice na kotiledone
Ukoliko prerano dođe do sazrevanja posteljice, to može biti povezano sa placentalnom insuficijencijom (može biti udruženo sa pušenjem, hroničnom hipertenzijom, sistemskim lupusom, dijabetesom I sl.).
Poremećaji i abnormalnosti posteljice
Ukratko se mogu podeliti na poremećaje oblika, strukture i položaja. U najznačajnije nepravilnosti se ubrajaju: placenta previa, abrupcija placente, placenta akreta, insuficijencija posteljice.
Placenta previja
Predstavlja nisko usađenu posteljicu koja u manjoj, ili većoj meri prekriva unutrašnje materično učće (UMU). Veći rizik za nastanak postoji kod žena koje su imale operaciju na materici, carski rez, ili prekide neželjenih trudnoća. Ukoliko je udaljenost od UMU posle 16. nedelje trudnoće manje od 20mm takva posteljica se označava kao nisko ležeća. Obično se procena položaja može izvršiti tokom ultrazvučnog pregleda u drugom trimestru vaginalnom, ili transabdominalnom sondom, pri čemu pregled vaginalnom sondom ima veću tačnost. Ukoliko se utvrdi prisustvo placente previje, ili nisko ležeće posteljice, naredna provera položaja posteljice je oko 32. nedelje, da bi se ulaskom u 9. mesec trudnoće mogao proceniti način završetka porođaja.
Prisustvo placente previje se može manifestovati manjim, ili većim krvarenjem u trudnoći, ili biti asimptomatsko. Može biti izuzetno opasno ukoliko počne prirodan porođaj, pri čemu može doći do različitog obima krvarenja, koje može biti opasno i za majku i za bebu. Zbog toga se trudnoće kod ovakvog položaja posteljice završavaju carskim rezom.
Abrupcija (odlubljivanje) posteljice
Označava prevremeno odvajanje posteljice od zida materice. Tipično je praćena krvarenjem različitog obima, bolovima, kontrakcijama materice i može biti opasna za bebu, kao i za majku. Stepen odlubljivanja može biti različit (od 0, ili asimptomatskog, do 3, ili izraženog). Uzrok nastanka uglavnom je nepoznat, ali je poznat veći broj rizičnih faktora za nastanak: povišen krvni pritisak majke, trauma (udarci, padovi, saobraćajne nesreće i dr.), pušenje, konzumiranje alkohola i droge, kratka pupčana vrpca, miom koji je iza posteljice, retroplacentalno krvarenje iz mesta uboda igle nakon amniocenteze, prethodna abrupcija posteljice, horioamnionitis, produžena ruptura vodenjaka (24 h ili duže), starost majke 35 i više godina, ili mlađe od 20 godina, subhorionski hematom.
Zbrinjavanje je obično urgentno, pogotovo ako i pored izraženih simptoma srčana akcija bebe i dalje postoji. Porođaj se uglavnom završava carskim rezom.
Placenta akreta
Radi se o prekomernom urastanju posteljice u zid materice. Posteljica može dopreti do mišićnog sloja materice (stepen 1, ili adherentna posteljica), prodirati kroz mišićni sloj (stepen 2, ili placenta increta), a može se javiti i još dublje prodiranje posteljice prema površini materice, ili čak izvan materice ka okolnim organima (stepen 3, ili placenta percreta). Zbog toga se nakon porođaja posteljica ne odvaja prirodnim putem, već ostaje delom, ili u celini čvrsto vezaa za zid materice. Može se javiti izraženo krvarenje, koje nekad zahteva operativno uklanjanje materice, jer se krvarenje ne može drugačije zaustaviti. Ako se prepozna pre porođaja, unapred se planira porođaj carskim rezom.
Insuficijencija posteljice
Predstavlja komplikaciju trudnoće u kojoj posteljica nije u stanju da obezbedi adekvatno snabdevanje bebe hranljivim materijama i kiseonikom i na taj način ne može u potpunosti da podržava razvoj bebe. Najčešća stanja trudnice u kojima se razvija insuficijencija posteljice su: dijabetes, hronično visok krvni pritisak, poremećaji zgrušavanja krvi, anemija, upotreba nekih lekova, pušenje, zloupotreba droga.
Kod razvoja ovog stanja trudnica može primetiti da je veličina trbuha manja nego što bi se očekivalo za period trudnoće. Pokreti bebe mogu biti smanjeni. Trudnica ima veći rizik od razvoja preeklampsije, odlubljivanja posteljice i prevremenog porođaja.
U odnosu na posledice po bebu - što se ranije u trudnoći pojavi insuficijencija posteljice, veći je rizik za: smanjeni rast bebe, hipoksiju pri rođenju (može izazvati cerebralnu paralizu i druge komplikacije), nisku telesnu temperature (hipotermija), nizak šećer u krvi (hipoglikemija), premalo kalcijuma u krvi (hipokalcemija), višak crvenih krvnih zrnaca (policitemija), prevremeni porođaj, porođaj carskim rezom, smrt bebe i mrtvorođenje, kasnije intelektualne smetnje.
Comments