Menopauza se dijagnostikuje ukoliko period bez menstruacije, tj. amenoreja traje duže od 12 meseci. Predstavlja deo normalnog procesa starenja. U periodu koji prethodi menopauzi, a koji se označava kao perimenopauza, klimakterijum, ili menopauzalna tranzicija, dešavaju se određene hormonske promene i javljaju simptomi koji se odnose najčešće na promene u redovnosti menstruacije, pojavu vazomotornih i urogenitalnih simptoma, kao što su npr. suvoća vagine i bolni odnosi. Česta je pojava poremećaja sna i raspoloženja.
Prosečna starost u kojoj se menopauza javljaje 50-51 godina. Početne promene u okviru menopauzalne tranzicije u proseku započinju između 45 i 47 godina, mada mogu početi i 6 godina pre poslednje menstruacije. Faktori koji mogu ubrzati nastanak menopauze uključuju: pušenje, operativne zahvate sa uklanjanjem materice i/ili jajnika, autoimune poremećaje, terapiju maligniteta (hemo- i/ili radioterapija) i slično. Od nelagodnosti koje žene osećaju najčešće se javljaju: napadi vrućine (tzv. valunzi), nesanica, porast telesne težine i osećaj nadimanja, promene raspoloženja, neredovna menstrualna krvarenja, bolnost dojki, depresivne epizode, glavobolja i drugo.
Na ginekološkom pregledu efekti smanjenog lučenja hormona se ogledaju u promenama vaginalnog epitela koji postaje istanjeniji, crveniji, sa vidljivim kapilarima ispod površine. Vremenom zbog napredovanja atrofije površina epitela postaje bleđa, broj kapilara se smanjuje, zid vagine postaje glatke površine, veličina materice i jajnika se smanjuju. Kod starijih žena može doći do slabljenja tonusa mišića karlice, koji se ponekad manifestuje kao prolaps reproduktivnih, ili urinarnih organa.
Kod žena u menopauzi naglašava se značaj praćenja debljine sluzokože materice zbog moguće povećane stimulacije endogenim, ili egzogenim estrogenom, koja može izazivati zadebljanje, ili tzv. hiperplaziju endometrijuma. U nekim slučajevima ovo stanje hiperplazije može biti faktor nastanka maligne promene sluzokože materice.
Od laboratorijskih promena u menopauzi uočava se porast serumskog folikulo-stimulirajućeg hormona (FSH) i smanjenje estradiola i inhibina. Prvo se javlja porast FSH, koji je glavni pokazatelj disfunkcije jajnika. Nakon nekog vremena dolazi i do porasta luteinizirajućeg hormona (LH), što uz pomenuti porast FSH i pad estradiola ukazuje na nastupajuću menopauzu. Treba napomenuti da u perimenopauzi iako postoji početni porast FSH i promene u menstruacionom ciklusu, može postojati opasnost od ostajanja u drugom stanju i neželjene trudnoće.
Ulazak u menopauzu povećava rizik od osteoporoze, koja je poznat pratilac menopauze, ali i često zanemaren. Terapiju žena u postmenopauzi i starije žene treba početi rano i obično dugoročno. U tu svrhu se pominju: bifosfonati, selektivni modulatori estrogenih receptora, kalcijum, vitamin D, kalcitonin, monoklonska antitela, hormonska terapija.
U menopauzi postoji porast rizika od kardiovaskularnih bolesti, posebno oboljenja koronarnih arterija. Pre menopauze taj rizik za žene zaostaje za rizikom kod muškaraca približno 10 godina. Nakon ulaska u menopauzu, rizici se izjednačavaju, te dolazi do porasta morbiditeta i mortaliteta u ženskoj polulaciji.
Povezanost smanjenja estrogena u menopauzi i memorijske funkcije je još u fazi istraživanja. Sam proces starenja dovodi i do pada određenih kognitivnih sposobnosti, a nedostatak estrogena može doprineti ovom procesu. Razmatra se mogućnost povoljnog uticaja primene hormonske supstitucione terapije u poboljšavanju memorijskih sposobnosti i efektima na razvoj Alchajmerove bolesti.
U svrhu smanjenja simptoma koji karakterišu period peri- i postmenopauze može se koristiti i kombinovati različita hormonska i nehormonska terapija. Značaj primene ove terapije je olakšanje vazomotornih simtoma, smanjenje rizika neželjene trudnoće, poboljšanje redovnosti menstrualnog ciklusa, očuvanje gustine kostiju, poboljšanje kvaliteta života žena sa tegobama, te smanjenje rizika od nastanka nekih oboljenja.
U vezi različitih terapijskih mogućnosti ženama sa peri- i postmenopauzalnim tegobama preporučuje se prethodno savetovanje sa ginekologom.
Opmerkingen